Berkenspanner of Peper-en-zoutvlinder

Berkenspanner 02

Geloof nooit je biologiedocent, met zijn mooie verhalen over de Berkenspanner (Biston betularia). Die zouden dankzij evolutie donkerder van kleur zijn geworden in gebieden waar de ondergrond zwarter werd door de industriële revolutie. Een kwestie van minder opvallen en dus minder opgegeten worden.

Uiteindelijk bleek het toch iets anders in elkaar te zitten. Ook dit exemplaar hield zich niet aan de camouflage etiquette en ging ondanks zijn donkere tinten steeds op dezelfde witte ondergrond zitten.

Berkenspanner 01

Vliegende Fairy Terns

Sorry hoor, maar ik kan het niet laten. Dochter Marijke is terug en heeft me gisteren de filmpjes laten zien van Denis Island. Ze had van alles vastgelegd hoor, van eeuwenoude schildpadden die verliefd achter haar aan hobbelen tot vogels in alle soorten en maten. Maar deze fragiele witte engel, de Fairy Tern of White Tern (Gygis alba) was vanaf het begin mijn favoriet, daar moest ik jullie nog een keertje mee lastig vallen. Want een filmpje waarin ze vrijuit vliegen zegt toch weer meer dan een foto van een gevangen exemplaar.

Eigenlijk willen ze haar gewoon weg hebben, denkt mijn dochter, maar omdat ze zo klein en licht zijn vallen ze niet aan. In plaats daarvan blijven ze gewoon vlak boven haar hoofd vliegen. Fijn om te weten dat niet ieder vogeltje op een afgelegen eiland evolueert richting plompe Dodo.

Hommelzweefvlieg

Hommelzweefvlieg

Zweefvliegen zijn ongevaarlijk, maar de Hommelzweefvlieg doet zich graag flinker voor dan hij in werkelijkheid is. Een beetje geholpen door de evolutie heeft hij een hommel-berenpak aangetrokken. Gekocht in de mimicry winkel. Maar zoals alle leugenaars kun je ook deze makkelijk ontmaskeren door diep in hun ogen te kijken. Als je vliegenogen ziet, dan weet je genoeg. Géén angel aan boord.

Hommelzweefvlieg

foto’s op vol formaat             meer insecten

Degenkrab draait om met hulp

Zoals alle ‘levende fossielen‘ heeft de Degenkrab (Limulidae) bij mij een streepje voor. De evolutie heeft al honderden miljoenen jaren niets meer veranderd aan dit vreemde ontwerp. Het lijkt mij namelijk niet zo handig om te draaien als je er uitziet als een omgekeerde helm, voor het geval dat je ondersteboven komt te liggen. Pootjes genoeg, maar weinig grip. Toch blijkt dat in de praktijk nog wel mee te vallen. Ze kunnen draaien omdat ze bestaan uit twee schilden en een staart. Het voorste grootste schild heeft de vorm van een hoefijzer, daar komt de Engelse naam Horseshoe crab vandaan. Dan volgt een kleiner schildje waar je op de foto mooi de kieuwen onder kunt zien en de stekelstaart. Door als het ware een hol ruggetje te maken en de staart op te steken draaien ze om.

Toch zag ik in dierenpark Emmen iets aparts, denk ik. Ik heb namelijk sterk de indruk dat we hier zien hoe de ene Degenkrab de andere helpt met omdraaien door botsautootje te spelen. Of bulldozer. Oordeel zelf.

YouTube filmpje Horseshoe Crab Turning.

Sociale dieren, de familiekiekjes

Waarom zou je kiezen voor een sociaal bestaan? Redenen genoeg hoor, boeken vol zijn erover geschreven. Het leven in een groep heeft nu eenmaal evolutionair voordelen. Je kunt samen jagen bijvoorbeeld, of dingen van elkaar leren. Ook is het handig dat de vele ogen in zo’n groep de eventuele predator sneller zien aankomen.

Op het moment dat dit groepsgedrag bijdraagt aan het succesvol op aarde zetten van nakomelingen blijft het bestaan. Een mooi voorbeeld van evolutie aan het werk, maar wat ik wel eens mis in al die boekjes is de werkelijke reden waarom dieren sociaal gedrag vertonen. Dat is natuurlijk dezelfde reden waarom dieren zich willen voortplanten, niet om de soort van uitsterven te redden, maar omdat het zo’n lekker gevoel geeft. Tenminste, zo zie ik het in deze foto’s, sociale dieren zijn niet sociaal omdat ze weten dat ze dan eerder een vijand aan zien komen, maar omdat het lekker veilig voelt, zo bij elkaar. Je welkom voelen in een groep. Misschien zouden wij Nederlanders het ‘gezellig’ noemen.

De Naakte Molratten, de Dwergmangoesten, de Mantelbavianen, de Dwergotters en de Roze Pelikanen schoot ik deze week in Dierenpark Emmen. Als je ze zo ziet liggen zou je het niet zeggen, maar wist je dat die Naakte Molratten even hard voor- als achteruit kunnen rennen?

Teach as you preach

Evolution MegaLab

Mooie verhaaltjes Rami, over dat Evolution MegaLab. Alleen willen we geen verhaaltjes maar daden. Nog voor het blog-interbellum heb ik jullie iets verteld over het Evolution MegaLab; dat het een leuk project is om met leerlingen te doen.

Dus je begrijpt het al; vandaag ging ik aan de slag met slakken en zo’n twintig meiden. De vorige les liet ik ze bij het binnenkomen in de klas een willekeurig blaadje pakken van mijn tafel. Er lagen blaadjes in de kleur van de ondergrond en blaadjes in een veel opvallender kleur. Toen we gingen tellen bleek driekwart van de klas een blaadje gepakt te hebben dat opviel ten opzichte van de ondergrond. Waren het slakken geweest dan had een vogel ze te pakken gehad. De gecamoufleerde beestjes overleven en planten zich voort; zo werkt evolutie camouflage in de hand. Die snapten ze.

Vandaag gingen we na een korte instructie (je had sommige gezichten moeten zien, het leek wel alsof ik ze opdroeg om de weekdiertjes rauw op te eten) op pad. Ik fietste met de groep door het bos en op allerlei verschillende plekken werden groepjes aan het inventariseren gezet. Al snel bleek dat de meeste meiden hun weerzin tegen slakken overwonnen. Er werd gewoon lekker gewerkt; kleuren bekeken, strepen geteld.

En de enkeling die het allemaal echt niet kon schelen – ach die waren even goed even lekker in de buitenlucht.

Kip in trance

Was je klaar met de opdracht, dan moest je verzamelen bij de kinderboerderij. Daar liet één van mijn leerlingen nog even zien hoe je een kip moet hypnotiseren. Op haar rug leggen en lijntjes trekken boven het koppie. Het arme beestje was geruime tijd volledig van de wereld. 

Je begrijpt het; mijn lol in het lesgeven raak ik op deze manier voorlopig nog niet kwijt.

Schokkend: Evolutie blijkt toch draaimolen

Evolutie draaimolen

Darwin, survival of the fittest, soorten die in de tijd veranderen, afstammingslijnen, selectie – wat zijn we er druk mee geweest de afgelopen jaren. En wat komt het dan hard aan om te moeten constateren dat evolutie niet meer en niet minder is dan een draaimolen.

Evolutie draaimolen

Teach as you preach

Evolution MegaLab

Mooie verhaaltjes Rami, over dat Evolution MegaLab. Alleen willen we geen verhaaltjes maar daden. Nog voor het blog-interbellum heb ik jullie iets verteld over het Evolution MegaLab; dat het een leuk project is om met leerlingen te doen.

Dus je begrijpt het al; vandaag ging ik aan de slag met slakken en zo’n twintig meiden. De vorige les liet ik ze bij het binnenkomen in de klas een willekeurig blaadje pakken van mijn tafel. Er lagen blaadjes in de kleur van de ondergrond en blaadjes in een veel opvallender kleur. Toen we gingen tellen bleek driekwart van de klas een blaadje gepakt te hebben dat opviel ten opzichte van de ondergrond. Waren het slakken geweest dan had een vogel ze te pakken gehad. De gecamoufleerde beestjes overleven en planten zich voort; zo werkt evolutie camouflage in de hand. Die snapten ze.

Vandaag gingen we na een korte instructie (je had sommige gezichten moeten zien, het leek wel alsof ik ze opdroeg om de weekdiertjes rauw op te eten) op pad. Ik fietste met de groep door het bos en op allerlei verschillende plekken werden groepjes aan het inventariseren gezet. Al snel bleek dat de meeste meiden hun weerzin tegen slakken overwonnen. Er werd gewoon lekker gewerkt; kleuren bekeken, strepen geteld.

En de enkeling die het allemaal echt niet kon schelen – ach die waren even goed even lekker in de buitenlucht.

Kip in trance

Was je klaar met de opdracht, dan moest je verzamelen bij de kinderboerderij. Daar liet één van mijn leerlingen nog even zien hoe je een kip moet hypnotiseren. Op haar rug leggen en lijntjes trekken boven het koppie. Het arme beestje was geruime tijd volledig van de wereld. 

Je begrijpt het; mijn lol in het lesgeven raak ik op deze manier voorlopig nog niet kwijt.

Stegosaurus evolutie

We gaan de evolutie bekijken van de Stegosaurus of Dakhagedis, wie kent hem niet ? Zoals je hierboven ziet was het dier in 1991 al duidelijk herkenbaar aan de om en om geplaatste benige platen op zijn rug. Die dingen dienden mogelijk voor de warmteregulering, seksueel vertoon of om mee te dreigen. Zijn houding is echter onjuist; de poten staan net zoals bij een krokodil aan de zijkant van het lichaam. Ook de staart houdt deze Stegosaurus te laag. De kleuren zijn levendig maar wat onwaarschijnlijk.

In 1993 verscheen deze Stegosaurus van Schleich, gerealiseerd in samenwerking met het museum van de natuurgeschiedenis van de Humboldt universiteit te Berlijn. De poten staan nu onder het lichaam en je kunt goed zien dat de voorpoten korter zijn dan de achterpoten. De staart wordt omhoog gehouden. De dakplaten zijn aan de kleine kant en qua uitvoering is dit model ronduit flut; saaie kleuren en weinig detail.

In 1996 bereikt de evolutie van de Dakhagedis een hoogtepunt met het nieuwe model van Schleich, waarschijnlijk waren ze zelf ook niet tevreden. De dakplaten zijn vergroot en er is veel meer detail zichtbaar.

Er zijn afdrukken gevonden van de huid van dinosauriërs en het nieuwste model (bovenaan) komt denk ik goed in de buurt. Naar de werkelijke kleuren van de beesten zullen we altijd moeten blijven gissen.


De kop uit 1991 (rechtsonder) laat een vriendelijk lachende hagedis zien, terwijl de kop uit 1993 (linksonder) eigenlijk helemaal nergens op lijkt. Het model uit 1996 (boven) laat voor het eerst zien dat de Stegosaurus een soort snavel had. Mogelijk werd het voedsel vermalen met behulp van maagstenen.

Met vriendelijke groeten van uw plastic paleontoloog.